Γιατί έχουν καθιερωθεί τα Ψυχοσάββατα
Η Εκκλησία μας καθιέρωσε τα δύο Ψυχοσάββατα για τους κεκοιμημένους, διότι πολλοί κατά καιρούς απεβίωσαν στην ξενιτιά ή στη θάλασσα ή σε όρη και κρημνούς ή λόγω φτώχειας και δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημόσυνων.
Για τον λόγο αυτό «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι θέσπισαν το μνημόσυνο αυτό υπέρ πάντων των άπ' αιώνος εύσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών».
Στο Ορθόδοξο μοναστικό βίωμα, τα μνημόσυνα και γενικά η μνήμη θανάτου, έχουν καταλυτική σημασία. Για τον λόγο αυτό οι πατέρες δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στα κόλλυβα, τόσο στην παρασκευή όσο και στην κατανάλωσή τους.
Πότε εορτάζουμε τα Ψυχοσάββατα
Το πρώτο Ψυχοσάββατο του έτους είναι 57 ημέρες πριν από το Άγιο Πάσχα. Ονομάζεται αλλιώς «Σάββατο των Ψυχών» και είναι το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω.
Την Κυριακή της Απόκρεω επιδιώκουμε την ανάμνηση της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου Ιησού Χριστού. Οι κεκοιμημένοι μας ακόμη δεν έχουν κριθεί κι έτσι τους μνημονεύουμε την ημέρα αυτή και επικαλούμενοι το άπειρο έλεος του Κυρίου, παρακαλούμε τον Θεό με το μνημόσυνο που κάνουμε, να τους αναπαύσει.
Το δεύτερο Ψυχοσάββατο του έτους είναι 48 ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα. Ονομάζεται επίσης «Σάββατο των Ψυχών» και εορτάζεται πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής.
Τα Ψυχοσάββατα συνδέονται με τα μνημόσυνα, καθώς και τα δύο πραγματοποιούνται εις μνήμην των δικών μας ανθρώπων που δεν είναι εν ζωή.
Η λαϊκή μας παράδοση για το Ψυχοσάββατο ζητάει
κόλλυβα, τα οποία τα πηγαίνουμε στην Εκκλησία προς τιμήν των αγαπημένων μας κεκοιμημένων.
Γιατί τρώμε κόλλυβα στα μνημόσυνα
Τα κόλλυβα αποτελούν ένα από τα πιο παλιά χριστιανικά έθιμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας που διατηρείται έως σήμερα και συνδέεται άμεσα με τους κεκοιμημένους.
Σύμφωνα με την παράδοση, τα κόλλυβα καθιερώθηκαν να προσφέρονται στους ναούς από τον Άγιο Θεόδωρο Τήρων που είχε μοιράσει κόλλυβα στην περιοχή των Ευχαϊτών της Γαλατίας σε περίοδο λιμού.
Άλλη παράδοση αναφέρει πως ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων πραγματοποίησε θαύμα επί του αυτοκράτορα Ιουλιανού. Συγκεκριμένα, ο αυτοκράτορας ήταν έτοιμος να αναγκάσει τους χριστιανούς να φάνε μόνο τροφές που προέρχονται από θυσίες, εξαφανίζοντας όλες τις άλλες τροφές.
Τότε, εμφανίστηκε ο Άγιος Θεόδωρος ο Τήρων στον Πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του αυτοκράτορα, δίνοντας ως λύση τροφής τα κόλλυβα.
Με την μία ή την άλλη χριστιανική εκδοχή, τα κόλλυβα καθιερώθηκαν να προσφέρονται τόσο στα Ψυχοσάββατα όσο και στα μνημόσυνα σε όσους παρευρίσκονται εκεί και στη συνέχεια στα σπίτια συγγενών και φίλων.
Γιατί τα υλικά από τα κόλλυβα πρέπει να είναι εννιά
Τα κόλλυβα αποτελούνται από 9 υλικά γιατί εννέα ήταν και οι τάξεις των αγγέλων. Το κάθε υλικό συνοδεύεται από τον δικό του συμβολισμό.
Ποια είναι τα υλικά στα κόλλυβα και τι συμβολίζουν
1. Σιτάρι: το κύριο συστατικό των κόλλυβων είναι το σιτάρι, το οποίο είναι κατά κανόνα βρασμένο και συμβολίζει τη γη και τους ανθρώπους που δεν είναι εν ζωή.
2. Ρόδι: το δεύτερο υλικό είναι το ρόδι και συμβολίζει τα ελέη και τη λαμπρότητα του Παραδείσου.
3. Ζάχαρη: το επόμενο συστατικό που συμπεριλαμβάνεται στα κόλλυβα είναι η ζάχαρη και φανερώνει τη γλυκύτητα του Παραδείσου.
4. Σταφίδες: οι σταφίδες είναι το τέταρτο υλικό που δείχνει την Άμπελο, δηλαδή τον Χριστό.
5. Μαϊντανός: ο μαϊντανός είναι ένα ακόμη υλικό που συμβολίζει την ανάπαυση «εν τόπω χλοερώ».
6. Τριμμένη φρυγανιά ή σουσάμι: τα δύο αυτά υλικά δηλώνουν το χώμα.
7. Κανέλα: η κανέλα είναι ένα από τα βασικά υλικά που χρησιμοποιείται στα κόλλυβα και υποδηλώνει την ευωδία και τα διάφορα αρώματα («…αρώμασι εν μνήματι κηδεύσας απέθετο …»).
8. Αμύγδαλα: τα αμύγδαλα συμβολίζουν την ευγονία και τη ζωή που διαιωνίζεται με τους απογόνους.
9. Ασημένια και λευκά κουφέτα: το τελευταίο συστατικό είναι τα ασημένια και λευκά κουφέτα που συμβολίζουν τα αναλλοίωτα οστά μετά τη φθορά του σώματος.
Ο στολισμός των κόλλυβων
Ο στολισμός των κόλλυβων και του δίσκου έχουν ιδιαίτερη αξία. Υπηρετεί τον χριστιανικό συμβολισμό και με τη χαρμόσυνη νότα που προσδίδει, προσπαθεί να ανακουφίσει τη θλίψη και τον πόνο της απώλειας ενός ανθρώπου.
Η διακόσμηση των κόλυβων μπορεί να γίνει είτε με ρόδι, είτε με αμύγδαλα είτε με κουφέτα. Επίσης, χρησιμοποιούνται διάφορες σφραγίδες και στένσιλ, συνήθως ξύλινα για να αποτυπώσουν στο κέντρο των κόλυβων το Σταύρο ή άλλο χριστιανικό σύμβολο.
Αυτές οι ξύλινες σφραγίδες φέρουν συνήθως δύο λαβές για εύκολη τοποθέτηση και απομάκρυνση, γεγονός που καθιστά τη χρήση τους πολύ εύκολη.
Αποτυπώνουν στο κέντρο διάφορα σύμβολα, όπως το Σταυρό με δύο αγγελάκια και το σύμβολο IC XC NIKA ή Αγίους, όπως τον Άγιο Παΐσιο, τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο και την Αγία Παρασκευή
Πηγή: www.monastiriaka.gr